چرا استان هرمزگان روی ویبره رفته است؟/زلزله‌های غیرعادی بررسی می‌شود

 آخرین زمین‌لرزه بندر چارک در استان هرمزگان ساعت ۷ و ۹ دقیقه و ۳۵ ثانیه پنجم تیر ماه رخ داد. استان هرمزگان دهه سوم خرداد ۱۴۰۱ را با دوره‌ای جدید از لرزه‌خیزی و متفاوت با زلزله آبان ۱۴۰۰ این منطقه آغاز کرد. وقوع زلزله‌هایی که معمولاً با بزرگای ۴ تا ۵ ریشتر در نواحی مختلف این استان از بندر چارک تا جزیره کیش رخ می‌دهند.

دکتر محمد تاتار، معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، در مورد رخداد زلزله‌های متعدد در استان هرمزگان (از ۲۴ خرداد تا امروز) اظهار داشت: زمین‌لرزه‌های اخیر در منطقه بندر چارک-جزیره کیش با زلزله‌ای در بعدازظهر سه‌شنبه ۲۴ خرداد با بزرگای ۴,۵ واقع در ۱۰ کیلومتری جنوب بندر چارک و حدود ۲۵ کیلومتری شمال شرق جزیره کیش آغاز شد.

وی افزود: در ادامه به‌دنبال رخداد چند زلزله با بزرگای حدود ۳، زمین‌لرزه‌ای با بزرگای گشتاوری ۵.۵ (آژانس‌های بین‌المللی) و بزرگای محلی ۵,۳ (مرکز ملی شبکه لرزه‌نگاری باند پهن ایران وابسته به پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله) در بامداد روز ۲۵ خرداد منطقه وسیعی در غرب استان هرمزگان را به لرزه درآورد.

موقعیت این زلزله در فاصله حدود ۱۰ کیلومتری شمال بندر چارک قرار می‌گیرد. تا امروز بیش از ۱۲۰ زمین لرزه با بزرگای بالای ۲,۵ و حداقل ۱۶ زمین‌لرزه با بزرگای بالای ۴ در منطقه بندر چارک-جزیره کیش اتفاق افتاده‌ است.

به گفته دکتر تاتار، رخداد این تعداد زلزله با بزرگای بالای ۴ همراه با ۲زلزله با بزرگای بالای ۵.۵ در منطقه نسبتاً کوچکی، پدیده‌ای چندان طبیعی و رایج برای زمین‌لرزه‌های منطقه زاگرس نیست. به نظر می‌رسد در این منطقه بیشتر از اینکه با یک زلزله بزرگ و تعداد زیادی پس‌لرزه مواجه باشیم (موردی که غالباً برای زلزله‌های زاگرس شاهد آن هستیم)، بیشتر با رخداد زلزله‌های فوج‌گونه (swarm)، سروکار داریم.

زمین‌لرزه‌های فوج‌گونه به تعداد زیادی زلزله با بزرگای مشابه اطلاق می‌شود که در بازه زمانی کوتاه چند هفته‌ای تا چند ماهه در منطقه کوچکی اتفاق می‌افتند.

وی افزود: این الگو برای زلزله‌های زاگرس خیلی عادی نیست و می‌دانیم در لرزه‌خیزی اخیر با یک زلزله بزرگ و پس لرزه‌های بعد از آن سروکار نداریم.

رخداد زلزله‌های فوج‌گونه خیلی در ایران متداول نیست؛ اگرچه قبلاً طی دی و بهمن ۱۳۹۰ در منطقه اراک-آشتیان با پدیده مشابهی مواجه بوده‌ایم. سابقه این گونه لرزه‌خیزی بیشتر در مناطق آتشفشانی گزارش شده است. البته علت مورد اخیر در خلیج فارس متفاوت است چون از وجود نداشتن فعالیت‌های آتشفشانی در زاگرس و حاشیه خلیج‌فارس مطمئن هستیم.

معاون پژوهشی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در خصوص دلیل علمی این پدیده گفت: این نوع از زلزله‌ها عامل مصنوعی ندارند و به نوع ساختار گسلی منطقه، بویژه نحوه توزیع تنش روی سطح گسل بستگی دارند.

ضرورت مطالعات منطقه‌ای

دکتر تاتار وجود ارتباط میان زمین‌لرزه‌های اخیر با زلزله‌های دوگانه آبان‌ماه سال۱۴۰۰ در منطقه فین را رد کرد و رخداد این زلزله‌ها را مستقل از هم و مرتبط با سیستم‌های گسلی کاملاً مجزا دانست.

وی در مورد زمان استمرار این پدیده تأکید کرد: زمین‌لرزه‌های فوج‌گونه می‌توانند از چند هفته تا چند ماه به طول بینجامند، ولی معمولاً یک مدت زمان ۲ تا ۳ ماهه متداول‌تر است. اگرچه به‌دلیل گرمای زیاد منطقه قطعاً اهالی منطقه شرایط سختی را متحمل می‌شوند، توصیه می‌شود تا توقف کامل فعالیت لرزه‌ای مشاهده‌ای در منطقه، هوشیاری خود را حفظ و موارد ایمنی و آمادگی قبل از رخداد زلزله‌های بزرگ را رعایت کنند.

معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه با تأکید بر پیچیدگی پدیده زلزله خاطرنشان کرد: با توجه به تجربه و سوابق مشابه می‌توانیم حدس بزنیم رخداد زمین‌لرزه‌های فوج‌گونه تا مدتی ادامه خواهند داشت، ولی به طور قطعی نمی‌توان راجع‌به رخداد زلزله‌ای بزرگ‌تر یا زمان دقیق توقف فعالیت‌ لرزه‌ای مشاهده‌ای در منطقه پیش‌بینی کرد. اگر با یک زلزله بزرگ روبه‌رو بودیم و روند پس‌لرزه‌ها را بررسی می‌کردیم، پیش‌بینی در خصوص احتمال وقوع زلزله‌های آتی و بزرگی آنها آسان‌تر بود. اکنون با توجه به الگوی فوج‌گونه لرزه‌خیزی مشاهده‌ای، اظهارنظر در خصوص بزرگای زلزله‌های آتی یا مدت زمان تداوم لرزه‌خیزی  در منطقه بندر چارک و جزیره کیش دشوار است.