مهریه به چه صورت محاسبه می‌شود؟

یکی از مهمترین حقوقی که قانون برای زن در نظر گرفته مهریه است. مهریه به موجب قانون و شرع اسلام بعد از عقد نکاح برای زوجه تعیین می‌شود و زوج متعهد است که آن را تمام و کمال بپردازد.

روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت:

یکی از مهمترین حقوقی که قانون برای زن در نظر گرفته مهریه است. مهریه به موجب قانون و شرع اسلام بعد از عقد نکاح برای زوجه تعیین می‌شود و زوج متعهد است که آن را تمام و کمال بپردازد. معمولاً دریافت مهریه از جانب زنان در حین دعوای طلاق توافقی در دادگاه مطرح می‌شود و مشکلات و قوانین دریافت خاص خود را دارد. زن بعد از عقد هر لحظه که بخواهد می‌تواند مهریه خود را طلب کند و مرد متعهد به پرداخت آن است، اما در مواردی که شوهر فوت می‌کند شاید باور عمومی بر این باشد که دیگر زن حقی برای دریافت مهریه نخواهد داشت، اما به موجب قانون زن می‌تواند با ارائه دادخواست مهریه اش را از شوهر فوت شده مطالبه کند که نحوه محاسبه و گرفتن آن تا حدودی متفاوت‌تر است. در متن زیر قصد داریم تا شما را بیشتر با قوانین و نحوه مطالبه و محاسبه مهریه زنانی که شوهر خود را از دست داده‌اند آشنا کنیم.

 
 بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی ((به مجرد عقد، زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید))، اما نحوه محاسبه مهریه زن بعد از فوت شوهر و قبل از فوت تا حدودی متفاوت است. طبق قانون وقتی عقد بین زن و مرد بسته می‌شود، زن مالک مهریه‌ای است که بر ذمه مرد قرار گرفته است و زن می‌تواند به هر شیوه‌ای که بخواهد آن را مطالبه کند یا اینکه آن را ببخشد.

 هیچ دلایلی مانند روابط نامشروع، نشوز و عدم تمکین، ارتباطی با دریافت و پرداخت مهریه ندارد و خللی در روند ایجاد نمی‌کند. شرایط پرداخت مهریه از جانب شوهر که در قید حیات باشد از طریق دادگاه یا به صورت نقدی یا به صورت قسط بندی شده با توجه به استطاعت مالی زوج و توافق طرفین انجام می‌شود، اما اگر شوهر فوت کند مهریه زن نیز جزو بدهی‌های شوهر محسوب می‌شود و اگر در طول حیات پرداخت نشده باشد بعد از مرگ از اموالی که از شوهر به جا مانده باشد این بدهی بر سایر بدهی‌های مرد اولویت دارد و ابتدا باید مهریه زن از اموال محاسبه و پرداخت شود.

 
 محاسبه مهریه زن بعد از فوت شوهر بر اساس قواعد و قوانین مدنی انجام می‌شود. اگر شخصی فوت کند ابتدا باید دیون و بدهی‌های مالی او از میزان اموالی که دارد کسر شود و مابقی در بین ورثه بر اساس قانون تقسیم می‌شود. از آنجا که مهریه طلب ممتاز است، بر دیگر بدهی‌های مرد ارجحیت دارد. زن با دادن دادخواستی به دادگاه خانواده مهریه را مطالبه می‌کند، حتی زمانی که تقسیم ترکه متوفی نیز انجام شده باشد و دادخواست مطالبه مهریه باید به ورثه متوفی اقامه شود. 

در بعضی موارد مهریه زن ممکن است پول نقد یا وجه رایج باشد که برای محاسبه آن تاریخ روزی که شوهر فوت شده را مبنا قرار می‌دهند و زن بر اساس شاخص سال فوت شوهر، مهریه را دریافت می‌کند. بعد از فوت شوهر زوجه می‌تواند شرایط مطالبه مهریه خود را به دادگاه محل اقامتش ارائه دهد و دادگاه خانواده بر اساس اموال و دارایی‌های شوهر مهریه را به همسرش می‌دهد. والدین شوهر، همسر و فرزندان او زمانی از دارایی شوهر ارث می‌برند که کاملاً دیون و بدهی‌های فرد متوفی پرداخت شود و از باقی مانده اموال ارث تقسیم شود. در این بخش مهریه زن جزو دیون مرد است و مطالبه آن قبل از تقسیم بندی ارث انجام می‌شود.

 
 اما در شرایطی ممکن است دارایی‌های مرد کفاف بدهی‌های او را ندهد، در این صورت حق تقدم مهریه نسبت به سایر بدهی‌ها به میزان مشخصی از طرف دادگاه است. به طور مثال می‌تواند قبل از سایر بدهی درصدی از مهریه را مطالبه کند و نسبت مازاد آن مانند سایر طلبکاران محاسبه می‌شود؛ اما اگر دارایی کفاف پرداخت تمام و کمال بدهی‌ها را نداشته باشد، مابقی بدهی را نمی‌توان از ورثه‌ها دریافت کرد و وراث تکلیفی برای پرداخت دیون متوفی مازاد بر دارایی وی ندارند.

 اما در شرایطی دیگر ممکن است فرد متوفی دارایی خاصی نداشته باشد، ولی از جانب پدر ارث مشخصی به او برسد. زن در این شرایط می‌تواند با مراجعه به دادگاه اموالی که به عنوان سهم الارث به شوهر می‌رسد را توقیف و به میزان مهریه از این اموال درخواست مطالبه کند. 

اگر پدر شوهر در زمان عقد تعهد و ضمانت پرداخت مهریه را تقبل کند بعد از فوت پسرش موظف است که به صورت تمام و کمال مهریه را پرداخت کند واگراز پرداخت مهریه خودداری ورزد زن می‌تواند در دادگاه اموال پدر شوهر را توقیف کند و دادگاه با فروش اموال به میزان مهریه را پرداخت می‌کند. 

همان‌طور که گفته شد محاسبه مهریه زن بعد از فوت شوهر فقط از دارایی‌های به جا مانده از او انجام می‌گیرد و نمی‌توان هیچ کدام از ورثه را ملزم به پرداخت دیون و بدهی‌های متوفی کرد. فقط در زمانی پدر شوهر اجبار برای پرداخت مهریه دارد که در زمان عقد ضمانت پسر خود را در قبال پرداخت مهریه کرده باشد و به صورت کتبی درج و ثبت شده باشد و زوج و پدر زوج ذیل آن را امضا کرده باشد. 

در قانون اگر پدر شوهر ضمانت پرداخت مهریه را به ثبت رسانده باشد این ضمانت دارای بار قانونی است و عدم پرداخت آن در صورت تمکن مالی دارای بار حقوقی است. اگر فرد متوفی هیچ تمکن مالی نداشته باشد و هیچ شخصی هم ضمانت پرداخت مهریه را تقبل نکرده باشد زن نمی‌تواند اقدام قانونی علیه وراث در مورد عدم پرداخت نفقه در محاکم قانونی داشته باشد.

گرفتن مهریه از سهم الارث شوهر

 هر یک از زوجین پس از فوت دیگری از همدیگر ارث می‌برند، اما در زمینه فوت شوهر یا پدر شوهر و درخواست پرداخت مهریه از سهمی که به عنوان ارثیه به شوهر می‌رسد ابهامات خاصی وجود ندارد لیکن اگر همسر و پدر همسر در قید حیات باشند زن نمی‌تواند درخواست مهریه خود را از اموال پدر شوهر داشته باشد، چون پدر شوهر تکلیفی برای پرداخت مهریه پسرش ندارد و حتی اگر شوهر فقیر هم باشد باز نمی‌توان مهریه را از پدر شوهر طلب کرد مگر در صورتی که در زمان عقد تعهد پرداخت مهریه را بر عهده گرفته باشد. گرفتن مهریه از سهم الارث شوهر در چندین صورت ممکن امکانپذیر است. اگر پدر همسر یا هر فرد دیگری که شوهر از او ارث ببرد در قید حیات نباشد و شوهر مال مشخصی به ارث ببرد زن می‌تواند مهریه خود را از سهم الارث همسر مطالبه کند. زن اگر از دادگاه درخواست توقیف اموال به ارث رسیده را داشته باشد تمامی اموال تا زمان وصول مهریه متوقف می‌شود و تا زمانی که مهریه پرداخت نشود مال آزاد نمی‌شود. 

اما در بعضی موارد ممکن است پدر شوهر ضمانت پرداخت مهریه را بر عهده بگیرد و در سند ازدواج و در زمان عقد پرداخت مهریه را تعهد کرده باشد. در این صورت اگر پدر فوت کند زن می‌تواند اموال پدر شوهر را توقیف کند و از آن اموال مهریه خود را وصول کند این نحوه وصول به دلیل تعهد پدر شوهر در پرداخت به عنوان یک بدهی تلقی می‌شود و دادگاه فرد را ملزم به پرداخت می‌کند. اگر زن بخواهد درخواست گرفتن مهریه از سهم الارث شوهر را داشته باشد باید دادخواستی تنظیم کند و این دادخواست تأمین اموال را به دادگاه خانواده ارائه دهد. روند قانونی این روش ممکن است مدتی زمان ببرد. دادگاه اموال مربوطه سهم الارث را تا سپری شدن روند قانونی توقیف می‌کند و تا زمانی که این روند طی نشود و اموال از طریق مزایده به فروش نرسد و مهریه پرداخت نشود این اموال آزاد نمی‌شود. روند وصول مهریه از سهم الارث می‌تواند به روش دیگری نیز پرداخت شود و آن این است که اگر زن فوت کرده باشد فرزندان و دیگر وارثان او می‌توانند این درخواست مطالبه مهریه را تنظیم کنند و این حق را بگیرند. 

 در دادگاه‌های حقوقی همیشه بحث پرداخت مهریه از سهم الارث شوهر بسیار داغ است و موانع و دلایلی برای پرداخت این حقوق وجود دارد. حقوقدانان روابط زوجین را به دو دسته مالی و غیر مالی تقسیم می‌کنند که حقوق مالی مربوط به زن و غیر مالی مربوط به شوهر است و مرد به جز ارث حق مالی دیگری بر همسر خود ندارد و زوجه حق برداشت مهریه از ارث زوج را دارد و پس از کسر مقدار مهریه بقیه اموال در بین ورثه تقسیم می‌شود.

 شاید برای بیشتر زنان این سئوال پیش بیایید که آیا در صورت فوت شوهر حق گرفتن مهریه از سهم الارث شوهر بر سایر بدهی‌های شوهر ارجحیت دارد یا خیر یا اینکه دارای شرایط خاصی است؟

با توجه به اینکه پرداخت مهریه توسط شوهر بر هر حق دیگری تقدم دارد و شوهر و دادگاه نمی‌تواند اولویت‌های دیگری بر این حق در نظر بگیرند، پس اگر شوهر در قید حیات باشد و سهم الارثی از پدر خود دریافت کند زن می‌تواند ابتدا مهریه خود را بگیرد و اگر شوهر فوت کند و پدر شوهر در قید حیات باشد و ارثی برای پسر متوفی خود تعین کرده باشد می‌تواند از آن مال درخواست مهریه کند.

منبع: ایونا